Dưới ánh sao thu – Under the autumn star ( XV, XVI, XVII)

Knut Hamsun

XV

Như chuyện đã xảy ra, có một cơ hội để chúng tôi trở nên hữu dụng ngay khoảnh khắc chúng tôi tới nơi. Họ đang dựng một cột cờ, và thiếu người làm. Chúng tôi bắt tay vào việc và dựng nó lên thẳng thớm. Có một đám phụ nữ nhìn ra từ cửa sổ. Đại úy Falkenberg có nhà không? Không. Còn phu nhân? Phu nhân đi ra. Nàng cao và trắng trẻo, thân thiện như một chú ngựa con; nàngđáp lại những lời chào hỏi của chúng tôi với cung cách tử tế nhất. Bà có việc gì cho chúng tôi làm không? “Chà, tôi không biết. Thật sự tôi không nghĩ là có, khi chồng tôi vắng nhà.” Tôi có cảm tưởng rằng nàng thấy khó lòng nói không, nên chạm tay vào mũ rồi quay đi, không muốn quấy rầy nàng nữa. Nhưng hẳn nàng đã phát hiện ra điều lạ lùng nào đó về Falkenberg, lên chỗ này trong bộ quần áo lịch sự như thế, với một người mang vác các thứ cho gã; nàng tò mò nhìn gã và hỏi: “Loại công việc gì thế?” “Bất cứ loại công việc ngoài trời nào,” Falkenberg đáp. “Chúng tôi có thể dựng hàng rào, đào mương, xây gạch…” “Với loại công việc đó thì đến cuối năm mới có,” một người đàn ông cạnh cột cờ xen vào. “Phải, tôi cho là vậy,” Fruen đồng ý. “Tôi không biết… Dù sao, vừa đúng vào giờ ăn; nếu các anh muốn vào ăn chút gì đó thì xin mời.” “Cám ơn lòng tốt của bà,” Falkenberg đáp. Lúc này, hình như trong đầu tôi cách nói đó thật nghèo nàn và thiếu tế nhị; tôi cảm thấy gã đã làm cho cả hai chúng tôi xấu hổ khi trả lời như vậy, và điều đó khiến tôi khó chịu. Vì thế tự tôi phải xen vào một lời: “Mille grâces, Madame; vous êtes trop aimable”[7], tôi lịch sự nói, và nhấc mũ ra. Fruen quay lại và nhìn tôi chằm chặp với sự ngạc nhiên; vẻ mặt nàng thật buồn cười. Chúng tôi được đưa vào bếp và được dọn cho một bữa ăn thịnh soạn. Fruen đi vào nhà. Khi chúng tôi ăn xong, và chuẩn bị lên đường, nàng lại xuất hiện; lúc này Falkenberg đã lấy lại được can đảm, và lợi dụng sự tử tế của nàng để đề nghị chỉnh lại cây đàn dương cầm. “Anh còn có thể chỉnh đàn dương cầm sao,” nàng hỏi, ngạc nhiên. “Phải, thật vậy; tôi đã chỉnh cho cây đàn của nông trại bên dưới.” “Đàn của tôi là một cây đại dương cầm, và rất tốt. Tôi không muốn nó…” “Phu nhân có thể an tâm về chuyện đó.” “Anh có bất kỳ loại…” “Tôi không có chứng chỉ, không. Yêu cầu thứ đó không phải là cách của tôi. Nhưng phu nhân có thể tới và nghe thử.” “Ờ, có lẽ – vâng, mời đi lối này.” Nàng đi vào nhà, và gã theo sau. Tôi nhìn qua cửa khi họ bước vào, và nhìn thấy một căn phòng với nhiều bức tranh trên tường. Những người hầu lăng xăng ra vào bếp, ném vào tôi những tia mắt tò mò, tôi là người lạ mà; một trong các cô gái rất xinh. Tôi thầm biết ơn trời đất vì đã cạo râu sáng hôm đó. Khoảng mười phút trôi qua; Falkenberg đã bắt đầu. Phu nhân ra khỏi nhà, lại đi vào bếp và bảo: “Và nghĩ tới việc anh nói tiếng Pháp! Quá sức tưởng tượng của tôi.” Tạ ơn trời đất vì điều đó. Tôi không muốn đi xa hơn. Nếu tôi nói thêm, hầu hết chỉ là những câu nói của kẻ làm thuê làm mướn. “Bạn anh đã cho tôi xem giấy tờ của anh ta,” Fruen nói. “Có vẻ các anh là những người tao nhã. Tôi không biết… Tôi có thể đánh điện cho chồng tôi và hỏi xem ông có công việc gì cho các anh hay chăng.” Lẽ ra tôi phải cám ơn nàng, nhưng không thể thốt được lời nào vì đang nuốt vật gì đó trong cổ họng. Chứng suy nhược thần kinh! Sau đó tôi bước ngang qua sân và tản bộ trong mấy cánh đồng một lúc; mọi nơi đều ngăn nắp trật tự, và vụ thu hoạch đã được đưa vào kho chứa. Cả những cọng khoai tây cũng được chở đi dù ở nhiều chỗ chúng vẫn còn sót lại cho tới khi tuyết rơi. Tôi có thể nhìn thấy chả có gì cho chúng tôi làm cả. Rõ ràng những người này rất khá giả. Khi trời ngã về chiều, và Falkenberg vẫn còn chỉnh dây đàn, tôi nhét chút thức ăn vào túi và bước ra ngoài đi dạo, tránh xa để họ không phải mời tôi ăn tối. Trời có trăng, và những vì sao đã ló dạng, nhưng tôi thích nhất là dò dẫm tìm đường đi vào chỗ rậm rạp nhất của khu rừng và ngồi xuống trong bóng tối. Ở đó cũng kín đáo hơn. Giờ đây, mặt đất và không khí có vẻ yên tĩnh làm sao! Khí lạnh đang ùa tới, có sương muối trên mặt đất; thỉnh thoảng một cọng cỏ kêu xào xạc, một con chuột kêu ré lên, một con quạ bay vọt lên những đỉnh cây, rồi tất cả lại trở nên yên tĩnh. Có mái tóc nào vàng như tóc của nàng không? Chắc chắn là không. Nàng bẩm sinh là một sự diệu kỳ, từ đầu tới chân, đôi môi nàng là một thứ đáng yêu chín mọng, và trò chơi của những chú chuồn chuồn trong mái tóc của nàng. Giá mà người ta có thể rút ra từ trong túi xách một cái vương miện và trao nó cho nàng. Tôi sẽ tìm một cái vỏ sò hồng ở đâu đó và khắc nó thành một cái móng tay, và tặng nàng cái tẩu để nàng trao cho chồng nàng làm quà… vâng… Falkenberg băng qua sân để gặp tôi, và vội vã thì thầm: “Nàng đã nhận được trả lời của ông Đại úy; ông ta bảo chúng ta có thể đốn gỗ trong rừng. Anh có giỏi khoản đó không?” “Có.” “Tốt, vậy vào nhà bếp đi. Nàng đang hỏi về anh.” Tôi đi vào và Fruen nói: “Tôi đã tự hỏi anh đi đâu. Hãy ngồi xuống và ăn chút gì đi. Anh ăn tối chưa? Ở đâu?” “Chúng tôi có thức ăn trong ba lô.” “Chà, không cần phải làm như vậy. Vậy anh uống một cốc trà nhé? Không à?… Tôi đã nhận được câu trả lời của chồng tôi. Anh đốn cây được không? Tốt, vậy là ổn. Nhìn xem, nó đây này: ‘Cần hai người đàn ông đốn gỗ. Peter sẽ chỉ những cây đã đánh dấu.’…” Ôi Trời, nàng đứng đó cạnh tôi, chỉ vào tờ điện tín. Và mùi thơm của một thiếu nữ trong hơi thở của nàng…

XV

XVI

Trong rừng. Peter là một trong những người làm công ở trại; anh ta chỉ cho chúng tôi cách làm ở đây. Khi chúng tôi nói chuyện với nhau, Falkenberg không hề tỏ ra biết ơn Fruen về công việc dành cho chúng tôi. “Chả có gì phải cúi đầu gập cổ trong chuyện đó,” gã nói. “Trong những ngày này kiếm được người làm công không phải dễ.” Nhân tiện, Falkenberg không rành mấy việc đốn hạ gỗ, trong lúc tôi đã có một số kinh nghiệm về việc này ở một vùng khác trên thế giới, vậy nên có thể giữ vai trò dẫn đầu. Và gã cũng đồng ý để tôi làm người chỉ huy. Lúc này tôi bắt đầu suy nghĩ tới một phát minh. Với loại cưa thông thường đang sử dụng, những người đàn ông phải đặt mặt cong lên đất và kéo nghiêng một phía. Đó là lý do vì sao không hạ được nhiều cây lắm trong một ngày, và có khá nhiều gốc cây xấu xí sót lại trong rừng. Với một thiết bị truyền động hình nón có thể áp chặt vào rễ, chúng tôi có thể cưa với chuyển động tới lui thẳng, nhưng lưỡi cưa luôn cắt theo đường ngang. Tôi bắt tay vào việc thiết kế những phần của loại máy này. Điều làm tôi nhức đầu nhất là làm cách nào để có được áp lực cần thiết trên lưỡi cưa. Có thể làm điều này nhờ một cái nhíp trong động cơ đồng hồ, hoặc có lẽ một vật nặng cũng được. Vật nặng thì dễ hơn, nhưng không thay đổi, khi lưỡi cưa vào sâu hơn, nó cũng sẽ rít hơn, và áp lực như cũ sẽ không hữu hiệu. Mặt khác, một cái nhíp thép, sẽ chùng xuống khi đường cưa sâu hơn, và luôn cho lượng áp lực đúng. Tôi quyết định chọn hệ thống nhíp. “Mình có thể xoay xở được,” tôi tự nhủ. Và uy tín đối với việc này sẽ là điều tuyệt vời nhất trong đời tôi. Nhiều ngày trôi qua, ngày nào cũng như ngày nào; chúng tôi hạ những thân gỗ chín in-sơ, cắt rời những nhánh và ngọn cây. Chúng tôi sống thoải mái, mang theo thức ăn và cà phê khi tiến vào rừng, và có một bữa ăn tối nóng sốt khi trở về nhà. Sau đó chúng tôi tắm rửa sạch sẽ – để có cung cách lịch sự hơn những người làm công trong trại – và ngồi trong bếp, với một cái đèn dầu lớn thắp sáng và ba nàng con gái. Falkenberg đã trở thành người yêu của Emma. Thỉnh thoảng, có một đợt sóng âm nhạc lan tới từ chiếc dương cầm trong phòng khách; đôi khi chính Fruen sẽ tới chỗ chúng tôi với vẻ trẻ trung như thiếu nữ của nàng và những thái độ tử tế. “Hôm nay các anh làm tới đâu rồi?” nàng sẽ hỏi. “Các anh có gặp một con gấu trong rừng không?” Nhưng chiều nọ nàng cám ơn Falkenberg vì đã giúp chỉnh rất tốt cây đàn của nàng. Gì chứ? Nàng nói thật sao? Gương mặt sạm nắng gió của Falkenberg trở nên đẹp hẳn lên với niềm vui; tôi thấy tự hào về gã khi gã khiêm tốn trả lời rằng gã nghĩ bây giờ nó tốt hơn một chút. Hoặc gã đã có kinh nghiệm hơn trong việc chỉnh đàn, hoặc Fruen thấy biết ơn vì gã đã không làm hỏng cây đại dương cầm. Chiều nào Falkenberg cũng mặc bộ đồ thị trấn của tôi. Giờ tôi có lấy lại và mặc chúng vào người cũng chẳng ích gì; mọi người sẽ tin rằng tôi mượn chúng từ gã. “Hãy nhường Emma cho tôi, và anh có thể giữ lấy bộ quần áo,” tôi nói đùa. “Tốt thôi, anh có thể nhận lấy nàng,” gã đáp. Tôi bắt đầu thấy rằng Falkenberg đang trở nên lạnh nhạt hơn với cô gái của mình. Ồ, nhưng Falkenberg cũng đã yêu nàng, giống như tôi. Chúng tôi là những cu cậu đơn giản biết bao! “Tôi tự hỏi không biết tối nay nàng có nhìn chúng ta một cái không?” Falkenberg thường nói trong lúc chúng tôi đang làm việc. Và tôi sẽ đáp rằng tôi không quan tâm viên đại úy sẽ vắng nhà bao lâu. “Không, anh nói đúng,” Falkenberg. “Và tôi bảo nhé, nếu tôi thấy ông ta không lịch sự với nàng, sẽ có rắc rối đấy.” Tối nọ Falkenberg hát cho chúng tôi nghe một bài. Và tôi tự hào về gã hơn bao giờ hết. Fruen bước ra và gã phải hát lại lần nữa, sau đó là một bài khác; giọng hát ấm áp của gã phủ đầy căn phòng, và Fruen rất vui, bảo rằng nàng chưa bao giờ nghe bất cứ thứ gì giống như thế. Và lúc ấy tôi bắt đầu nổi máu ghen. “Anh có học hát không?” Fruen hỏi. “Anh có đọc được bản nhạc không?” “Vâng, thật thế,” Falkenberg đáp. “Tôi từng hát trong một hộp đêm.” Lẽ ra lúc này gã nên nói: không, thật không may, gã chưa bao giờ học, tôi nghĩ bụng như thế. “Anh có hát cho người nào nghe chưa? Có người nào nghe anh hát chưa?” “Thỉnh thoảng tôi hát trong các cuộc khiêu vũ và tiệc tùng. Và một lần trong một đám cưới.” “Nhưng ý tôi là một người hiểu biết cơ: có người nào thử giọng của anh chưa?” “Không, tôi không biết điều đó – hoặc có, tôi nghĩ thế, vâng.” “Tốt, sao anh không hát thêm vài bài? Hát đi nào.” Và Falkenberg hát. Kết cục của chuyện này là gã sẽ được yêu cầu hát ngay trong phòng khách một tối nào đó, tôi thầm nghĩ, với Fruen đệm đàn cho gã. Tôi nói: “Xin thứ lỗi, ông đại úy có trở về sớm không?” “Vâng, sớm thôi,” Fruen đáp, “Vì sao anh hỏi thế?” “Tôi chỉ nghĩ tới công việc.” “Các anh đã hạ hết số cây đánh dấu chưa?” “Chưa, chưa hết – chưa, còn lâu. Nhưng…” “Ồ…” Fruen đột ngột nói, như thể nàng vừa nghĩ tới một điều gì đó. “Các anh phải có chút tiền. Phải, tất nhiên…” Tôi vớ lấy câu nói đó để thoát thân, và đáp: “Cám ơn bà nhiều lắm.” Falkenberg chẳng nói lời nào. “Các anh chỉ việc hỏi, các anh biết đó. Varsaagod[8]”, Và nàng đưa tôi số tiền tôi đã yêu cầu. “Còn anh thì sao?” “Không gì cả, dù sao cũng cám ơn bà,” Falkenberg đáp. Ôi Trời, tôi lại thua cuộc nữa rồi – lại rơi xuống đất nữa rồi! Và Falkenberg, cái gã mạo danh không biết xấu hổ đó đang ngồi đóng vai trò một người giàu có không cần tạm ứng bất cứ thứ gì. Ngay đêm nay tôi sẽ lột bộ đồ của tôi khỏi người gã, mặc cho gã trần trụi. Chỉ có điều, dĩ nhiên, tôi đã không làm chuyện đó.

XVII

Hai ngày trôi qua. “Nếu tối nay nàng lại ra, tôi sẽ hát bài ca về hoa anh túc,”Falkenberg nói lúc ở trong rừng. “Tôi đã quên mất bài đó.” “Anh cũng quên luôn Emma rồi phải không?” tôi hỏi. “Emma hả? Nghe này, tôi sẽ nói cho anh biết: anh cũng hệt như trước giờ, anh là vậy đó.” “Chà, vậy hả?” “Phải, ý tôi là bên trong. Anh không ngại chiếm lấy Emma ngay tại đó, trước mắt Fruen. Nhưng tôi không thể làm việc đó.” “Đó là một lời dối trá!” Tôi giận dữ đáp. “Anh sẽ không thấy tôi dính vào bất cứ chuyện ngu xuẩn nào với các cô gái chừng nào tôi còn ở đây.” “Ồ, và tôi sẽ không ra ngoài với bất kỳ ai sau này. Nghĩ tối nay nàng có tới không? Tôi đã quên cái bài ca về hoa anh túc đó cho tới lúc này. Nghe này.” Falkenberg hát bài ca Hoa anh túc. “Anh thật may, có thể hát như thế,” tôi nói. “Nhưng sẽ không ai trong hai chúng ta có được nàng, với tất cả những thứ đó.” “Có nàng! Sao, có ai nghĩ tới… Anh đúng là đồ ngốc!” “Ồ, nếu tôi còn trẻ, giàu có và đẹp trai, tôi sẽ chiếm được trái tim của nàng,” tôi nói. “Nếu – và nếu… Tôi cũng có thể vậy, về vấn đề đó. Nhưng còn có ông đại úy.” “Phải, và còn có anh. Và còn có tôi. Và còn có bản thân nàng ta và mọi người khác trên thế giới. Và chúng ta là một bộ đôi cục súc khi nói về nàng như thế,” tôi nói, lúc này nổi cơn thịnh nộ với chính mình. “Một chuyện tốt đẹp thật đấy, khi hai gã tiều phu già nói về bà chủ của họ như thế.” Cả hai chúng tôi tái xanh cả mặt mày, và những nếp nhăn hiện trên gương mặt cau có của Falkenberg; không người nào có thể ăn. Và để cố che đậy sự khó chịu của mình, tôi đi lòng vòng, nói đủ thứ chuyện vui vui phi lý, trong lúc Falkenberg lớn tiếng khoác lác về mọi bữa ăn, rằng gần đây gã đã ăn quá nhiều, đang trở nên uể oải và béo ra. “Sao, có vẻ như các anh không hề ăn gì cả,” Fruen nói khi chúng tôi trở về với quá nhiều thức ăn thừa. “Những người tiều phu tốt, thật sự.” “Chính Falkenberg là người không ăn,” tôi nói. “Chà, thật là!” Falkenberg nói; “Tôi thích thế. Anh ta đã nhịn ăn hoàn toàn.” Thỉnh thoảng khi nàng yêu cầu chúng tôi giúp nàng một việc nho nhỏ này khác, cả hai chúng tôi sẽ vội vã thực hiện; cuối cùng chúng tôi phải tự đi lấy nước và củi. Nhưng một hôm Falkenberg chơi xỏ tôi một vố hèn hạ: gã về nhà với một bó nhánh cây phỉ để đan dụng cụ đập thảm mà Fruen đã yêu cầu tôi cắt cho nàng, một cách riêng tư. Và lúc này đêm nào gã cũng hát. Khi đó tôi quyết tâm làm cho Fruen nổi cơn ghen – chà, chà, anh bạn tốt của tôi, cậu điên rồi sao, hay chỉ ngu xuẩn? Như thể Fruen sẽ có khi nào thèm nghĩ tới nó, bất cứ điều gì cậu đã làm. Nhưng việc là thế. Tôi sẽ cố làm cho nàng nổi cơn ghen. Trong số ba cô gái ở đó, chỉ có một người có khả năng sử dụng cho thí nghiệm này, đó là Emma. Vì thế tôi bắt đầu nói chuyện vớ vẩn với Emma. “Emma, tôi biết về một người đang thở dài vì cô.” “Từ đâu mà anh biết điều đó vậy?” “Từ những vì sao bên trên.” “Tôi thích nghe về chuyện đó từ một người ở trên mặt đất này hơn.” “Tôi cũng có thể nói với cô điều đó. Một cách trực tiếp.” “Anh ta muốn nói là chính anh ta,” Falkenberg xen vào, nôn nóng muốn tránh xa khỏi vụ này. “Vâng, và tôi không ngại nói đúng là thế. Paratum cor meum [9]”. Nhưng Emma thật khiếm nhã, và không bận tâm tới việc nói chuyện với tôi, dù tôi giỏi các thứ tiếng hơn Falkenberg. Gì chứ – thậm chí tôi không thể điều khiển được Emma hay sao? Tốt… sau đó tôi tỏ ra kiêu hãnh và im lặng, và đi theo con đường riêng của mình, vẽ các phác họa cho cái cỗ máy của tôi và những mô hình nhỏ. Và khi Falkenberg đang hát về một buổi chiều và Fruen lắng nghe, tôi bỏ đi sang khu nhà của nhóm đàn ông và ở lại với họ. Dĩ nhiên, điều đó có phẩm giá hơn nhiều. Rắc rối duy nhất là Peter đang nằm ốm trên giường, và không thể chịu nổi tiếng ồn của rìu và búa, vì thế tôi phải đi ra ngoài mỗi khi có một công việc nặng cần làm. Tuy nhiên, thi thoảng tôi lại tưởng tượng có lẽ Fruen đang hối tiếc, nói cho cùng, về việc không có mặt tôi trong bếp. Với tôi, có vẻ là vậy. Một chiều nọ, khi chúng tôi đang ăn bữa tối, nàng quay sang tôi và bảo: “Cái máy mới mà những người đàn ông nói anh đang làm là thứ gì vậy?” “Anh ta đang lu bu với một loại cưa mới,” Falkenberg nói. “Nhưng nó quá nặng nên không thể có dụng ích gì.” Tôi không trả lời câu nói đó, nhưng tỏ vẻ như bị đối xử sai. Phải chăng số mệnh của mọi nhà phát minh là bị phán xét sai lầm? Chỉ còn nước chờ đợi: thời của tôi chưa đến. Có những lúc tôi hầu như không thể kềm được việc bật thốt lên một lời tiết lộ với các cô gái, về việc tôi thật sự là một người có gia thế đàng hoàng, bị nỗi tuyệt vọng vì một mối tình bất hạnh lái đi chệch hướng, và giờ bắt đầu uống rượu thường xuyên. Chao ôi, phải, những dự tính của con người, những sắp đặt của Thượng đế… Và rồi, có lẽ, bản thân Fruen có thể tới để nghe về nó… “Tôi nghĩ tôi sẽ sang ở với nhóm đàn ông vào buổi tối, giống như anh,” Falkenberg nói. Và tôi biết rất rõ vì sao Falkenberg đột nhiên nảy ra ý nghĩ sẽ tiêu pha những buổi chiều tối của mình ở đó; giờ đây gã không còn được yêu cầu hát thường xuyên như trước; vì lý do này khác, gần đây gã ít được yêu cầu.